კიბერუსაფრთხოება

კიბერჰიგიენა არის  პრაქტიკის, ჩვევებისა და ზომების ერთობლიობა, რომელიც გამოიყენება ცალკეული ინდივიდებისა და ორგანიზაციების მიერ კომპიუტერული სისტემების, მოწყობილობების, ქსელებისა და ონლაინ აქტივობების უსაფრთხოების უზრუნველსაყოფად და კიბერ-რისკების მინიმუმამდე შესამცირებლად.

თანამედროვე ცხოვრებაში ციფრული ტექნიკა ჩვენი ყოველდღიურობის უცვლელი ნაწილია და საზოგადოება ყოველდღიურად უფრო და უფრო მეტად ხდება მასზე დამოკიდებული - ელექტრონულად ახორციელებს ვაჭრობას  სხვადასხვა პორტალების მეშვეობით, კომუნალურ გადასახადებს იხდის ინტერნეტით და ა.შ.  ამ ტენდენციების ზრდასთან ერთად, იზრდება ჩვენი ინფორმაციის დაკარგვის საფრთხეებიც, რომელზეც შეიძლება აქამდე არც კი გვიფიქრია. ამიტომ, მნიშვნელოვანია, დავიცვათ კიბერჰიგიენა, ონლაინ ქცევის წესები, რათა შევძლოთ ჩვენი პერსონალური ინფორმაციის და თავის დაცვა კიბერ დამნაშავეებისაგან. 

ფიშინგი (Phishing) არის სოციალური ინჟინერიის ფორმა, როდესაც კიბერ დამნაშავეები ბმულების ან მავნე პროგრამების მასიური დაგზავნით ცდილობენ პირადი ინფორმაციის მოპოვებას. ფიშინგი (Phishing) სოციალური ინჟინერიის ყველაზე გავრცელებული მეთოდია, ვინაიდან ადამიანზე ფსოქოლოგიური მანიპულაცია და ინფორმაციის გამოძალვა გაცილებით მარტივია, ვიდრე კომპლექსური სკრიპტების წერა და სისტემებში შეღწევა.

• დააკვირდით მისამართს - მაგალითად, gogle.com, amaz0n.com - ეს მისამართები მიმსგავსებულია google.com-ს და amazon.com-ს;
• შეამოწმეთ HTTPS (მონაცემთა უსაფრთხოდ გადაცემის პროტოკოლი, რომელიც იყენებს TLS/SSL შიფრაციას) და ბოქლომის ნიშანი ბრაუზერში.
• გადაამოწმეთ ბმულის გამომგზავნის ვინაობა, ხოლო თუ გამომგზავნია ნაცნობია, გადაამოწმეთ, ნამდვილად მან გამოგიგზავნათ თუ არა ბმული;
• გადაამოწმეთ საეჭვო ბმული www.virustotal.com -ზე.

• თუკი ბმული მიიღეთ ნაცნობი თუ უცნობი ადამიანისგან ან ორგანიზაციისგან, რომლისგანაც არ ელოდით შეტყობინებას, ასეთი ბმული აუცილებლად უნდა გადაამოწმოთ;
• სანამ ისეთ ბმულზე გადახვალთ, რომელიც ოდნავ მაინც მიგაჩნიათ საეჭვოდ, აუცილებლად გადაამოწმეთ ის მაგალითად, www.virustotal.com -ზე;
• ეცადეთ, მუდმივად განაახლოთ თქვენი პროგრამული უზრუნველყოფა.

ძლიერი პაროლი უნდა შედგებოდეს 12 ან მეტი სიმბოლოსგან, რომელიც, თავის მხრივ, უნდა შეიცავდეს პატარა და დიდ ასოებს, ციფრებსა და სხვადასხვა სიმბოლოს. მნიშვნელოვანია, რომ სხვადასხვა ანგარიშებზე გქონდეთ განსხვავებული პაროლები. მოერიდეთ ადვილად გამოსაცნობ პაროლებს და რეგულარულად შეცვალეთ ისინი. 

2FA, ანუ ორფაქტორიანი ავთენტიფიკაცია, დამატებითი პარამეტრია თქვენი ანგარიშების უსაფრთხოებისთვის. 2FA-ს მაგალითია, როდესაც ანგარიშზე შესასვლელად პაროლის შეყვანის შემდეგ უთითებთ ერთჯერად კოდს, რომელიც თქვენს ელექტრონულ ფოსტაზე ან მობილურ მოწყობილობაზე SMS-ის სახით მოდის. 

• გამოიყენეთ ძლიერი და უნიკალური პაროლები;
• დაამატეთ 2 ფაქტორიანი ავთენტიფიკაცია(2 FA);
• მუდმივად განაახლეთ პროგრამული უზრუნველყოფა;
• იცოდეთ, ვის ამატებთ მეგობრებში;
• მართეთ თქვენი კონფიდენციალურობის პარამეტრები ისე, რომ საჯაროდ არ გაზიარდეს თქვენი პერსონალური ინფორმაცია;
• თავი შეიკავეთ თქვენი ადგილმდებარეობის გაზიარებისგან;
• თავი შეიკავეთ სოციალური პროფილების სხვა ვებ-საიტებზე შესასვლელად გამოყენებისგან და სხვა აპლიკაციებისთვის თქვენს ანგარიშებზე წვდომის მიცემისგან;
• უფრთხილდით საეჭვო ბმულებს;
• დახურეთ ანგარიშები, რომლებსაც არ იყენებთ.

მავნე კოდის შემცველი პროგრამა არის ნებისმიერი პროგრამული უზრუნველყოფა, რომელიც მიზანმიმართულად არის შექმნილი ელექტრონულ მოწყობილობებზე მავნე მოქმედებების შესასრულებლად. მავნე კოდის შემცველი პროგრამების შექმნის მიზანი არის მომხმარებლის ინფორმაციის მოპარვა, ელექტრონული მოწყობილობების დაინფიცირება.

მავნე კოდის გავრცელების ფორმებია: მეკობრული პროგრამული აპლიკაციების გამოყენება; ფაილების არაოფიციალური წყაროებიდან გადმოწერა; გაურკვეველი წარმომავლობის ბმულებზე გადასვლა.

მავნე პროგრამებისგან თავის დასაცავად, აუცილებლად დააყენეთ ანტივირუსი და რეგულარულად დაასკანერეთ კომპიუტერული მოწყობილობა; მუდმივად განაახლეთ ოპერაციული სისტემა და პროგრამები. მნიშვნელოვანია, რომ ფაილები მხოლოდ ოფიციალური წყაროებიდან გადმოწეროთ. არ გადახვიდეთ გაურკვეველი წარმომავლობის ბმულებზე და გამოიყენეთ ავტომატური ან სხვა სახის სარეზერვო ასლები.

თუ თქვენ გახდით მსხვერპლი ონლაინ სივრცეში, მაშინ: 

• დაუყოვნებლივ შეცვალეთ თქვენი პაროლები;
• განაახლეთ ანტივირუსი და დაასკანერეთ თქვენი მოწყობილობა;
• წაშალეთ საეჭვო პროგრამები;
• საფრთხის შესახებ ინფორმაცია გაუზიარეთ ოჯახის წევრებს და მეგობრებს;
• გააგზავნეთ ინციდენტის შესახებ ინფორმაცია - incidents@dga.gov.ge-ზე;
• მიმართე და აცნობე პოლიციას კიბერდანაშაულის შესახებ.