კიბერუსაფრთხოება

Иҽеим ажәамаӡа аларҵәара формақәа роуп: ашхәаратә (апираттәи) апрограмматә апликациақәа рхархәара; афаилқәа иофициалымкәа ахыҵхырҭақәа рҟнытә агара; еилкаам  ахыҵхырҭақәа змоу ацҵарақәа рахь аиасра. 

• Шәхы иашәырхәа иӷәӷәоу иуникалу ажәамаӡа;
• Иалашәҵа 2- факторк змоу автоентификациа (2 FA);
• Еснагь ишәырҿыцла апрограмматә аиқәыршәара;
• Ҩызас ижәго дыжәдыруазар ауп;
• Иныҟәыжәгала шхатәы амырӡаратә апараметрқәа убас, аӡәы изымгаратә шәхатәы информациа;
• Шәара шәахьыҟоу аҭыӡҭыԥ аларҵәара аҟнытә  шәҽаанышәкыл;
• Шәсоциалтә профильқәа атәым авеб-саит ахь аиасраз ахархәара, атәым апликациа азы шәара шәалаҵара ахь иалалара азин иҭара аҟнытә шәҽаанышәкыл;
• Ишәзымдыруа ацҵара шәҽавыжәга;
• Ихыжәҩа шәхы иашәмырхәо  шәалаҵарақәа.

Иӷәӷәоу ажәамаӡа шьақәгылазар ауп 12 ма инеиҳаны адыргақәа рыла, урҭ дара рган ала, ирылазар ауп ихәҷуи, идууи анбанқәа, арыцхәқәа, еиуеиԥшым адыргақәа. Ахадара амоуп, еиуеиԥшым алаҵарақәа ирымазар еиԥшым ажәамаӡақәа. Имарианы здырра ҟало ажәамаӡақәа шьақәшәмыргылан, насгьы ишәымоу лассы-лассы ишәыԥсахла.

Фишинг (Phishing) уи асоциалтә инжинериа аформа, акибер ацәгьарауҩцәа ацҵақәеи ма иҽеим апрограммақәеи ирацәаны раашьҭрала рҽазыршәоит ахатәы информациа аԥшаара. Фишинг (Phishing) асоциалтә инжинериаҿы загьы реиҳаӡа иаларҵәоу методуп , избанзар ауаҩы изы аԥсихологиатә аманипулиациа ҟаҵареи, аинформациа аԥшаареи еиҳа имариоуп, акомплекстә скриптқәа рырбреи, аилазаара алалареи раасҭа.

Кибергигиена уи апрактика, ашьцылара, аҳәаақәа реизакра ауп, урҭ ахархәара рымоуп ҷыдала ахаҿқәеи, аиҿкаарақәеи рыла акомпиутертә еилазаараҿы, аиқәыршәарақәеи, аҳақәеи, онлаин активрақәеи ашәарҭара аиқәыршәареи, акибер-шәарҭарақәа излауала рырмаҷразы.

Иахьатәи аԥсҭазаараҿы арыцхәтә техника есымшатәи ҟәыгара змам хәҭоуп, ауаажәлар есымша еиҳа-еиҳа уи ада ԥсыхә рымамкәа иҟалоит, електронла ҳхәаахәҭуеит еиуеиԥшым апарталқәа рхархәарала, акоммуналтә ахшәаарақәа ҳшәоит аинтернет ала уҳәа уб.егь. арҭ атенденциақәа рызҳара иацны, иазҳауеит ҳара ҳинформациа ацәыӡра ашәарҭа, уаанӡа уи ҳарҭ ҳазхәыцуамзт. Убри аҟнытә ахадара амоуп кибергигиена ахьчара, онлаин аҵасқәа, ҳара ҳхатәы дыррақәа, ҳхы ахьчареи киберацәгьарауҩцәа рыҟнытә. 

Онлаин ақәыԥшылара аҟны иалаӡыз шәакәхар, усҟан:

• Иаразнак ишәыԥсах шәажәамаӡа;
• Ишәырҿыц антиаҿкы, ихыжәҩаала шәара шәмаруга;
• Ианышәх зыгәра жәымгәо апрограммақәа;
• Ашәарҭа иазку адырра шәҭаацәареи, шәҩызцәеи  ирашәҳәа;
• Ишәышьҭы иҟалаз иазку адырра incidents@dga.gov.ge- ахь;
• Аполициа ахь шәхы шәырха, ирашәҳәа киберацәгьараура атәы. 

• Аҭыӡҭыԥ шәахәаԥшы – иаҳҳәап gogle.com, amaz0n.com – арҭ аҭыӡҭыԥқәа иреиԥшуп google.com-и,   amazon.com-и;
• Игәашәҭа HTTPS (адыррақәа ршәарҭадаратә аҭара апротокол, уи ахы ианархәоит TLS/SSL ашифрациа), ацаԥха адырга браузер аҟны. 
• Игәаҭа ацҵара аазышьҭыз дызусҭоу, иудыруа аӡәы иааиышьҭзар, еиҭа гәаҭа, аиашазы иара иакәу иаазышьҭыз ацҵара ма иакәму;
• Игәаҭа агәрамгара змоу ацҵара www.virustotal.com -аҿы.

Иҽеим ажәамаӡа зыԥсахуа апрограмма уи иарбынзаалак апрограмматә аиқәыршәара ауп, уи хықәкыла иаԥҵоуп аелектронтә маругақәа рзы иҽеим аусмҩаԥгатәқәа рынагӡаразы. Иҽеим ажәамаӡа зыԥсахуа апрограмма аиқәыршәара ахықәкы уи ахархәаҩы ихатәы информациа аԥшаареи, аелектронтә амаругақәа аҿкы рылаҵареи азын. 

Иҽеим апрограммақәа рҟнытә шәхы ахьчаразы, хымԥада иқәшәыргыл антиаҿкы, еснагь асканерҵхра азыжәула акомпиутертә маруга; еснагь ишәырҿыцла аоперациатә еилазаареи, апрограммақәеи. Ахадара амоуп, афаилқәа иофициалу ахыҵхырҭақәа рҟнытә ахҩылаара. Шәиамсын еилкаам ахыҵхырҭа змоу ацҵара ахь, шәхы иашәырхәа автоматтә ма даҽа хкык арезервтә ахҩылаа. 

• Ацҵара шәоуыр ижәдыруа ма ишәзымдыруа ауаҩы, ма аиҿкаара аҟнытә, зыҟнытә шәазыԥшым адырра аиура, ас еиԥш иҟоу ацҵара хымԥада  еиҭагәашәҭа;
• Ас еиԥш иҟоу ацҵара ахь шәыиасаанӡа, маҷк акәзаргьы зыгәра жәымго, хымԥада еиҭагәашәҭа  иаҳҳәап www.virustotal.com - аҿы;
• Еснагь ишәырҿыцла шәара шәыпрограмматә еиқәыршәара.

2FA, мамзаргьы 2- факторк змоу автоентификациа, уи иацҵоу параметруп шәара шәалаҵақәа ршәарҭадаразы.   2FA – тәи иаҳҳәап, уи шәалаҵа ахь аҭаларазы ажәамаӡа аналашәгалалак аамышьҭахь иашәырбоит зныктәи ажәамаӡа, уи шәара шәелектронтә ԥошьҭа ма шәмобилтә ҭел ахь SMS-ала ишәызнеиуеит.